Σάββατο, Hμέρα του Κρόνου. Αρχαία ονομασία: Κρονιώνη.
Ο Κρόνος είναι ο έκτος πλανήτης από τον Ήλιο και ο δεύτερος μεγαλύτερος του Ηλιακού Συστήματος μετά το Δία. Για αιώνες τον θεωρούσαν τον τελευταίο (εξώτατο) πλανήτη του Ηλιακού Συστήματος, καθώς είναι γνωστός από την αρχαιότητα. Ανήκει στους λεγόμενους γίγαντες αερίων. Παρά το μέγεθός του, η πυκνότητά του είναι χαμηλότερη από αυτή του Δία και από αυτή του νερού· αν υπήρχε μια δεξαμενή αρκετά μεγάλη ώστε να μπει μέσα ο Κρόνος, τότε θα επέπλεε. 47 δορυφόροι διαφόρων μεγεθών διαγράφουν την τροχιά τους γύρω από τον Κρόνο. Οι εντυπωσιακοί του δακτύλιοι παρατηρήθηκαν για πρώτη φορά από τον Γαλιλαίο το 1610 και η προέλευσή τους είναι άγνωστη. Πιστεύεται ότι δημιουργήθηκαν από μεγάλους δορυφόρους (φεγγάρια) που περιστρέφονταν γύρω από τον πλανήτη και θρυμματίστηκαν από την πρόσκρουσή τους με κομήτες και μετεωροειδείς. Η σύνθεσή τους δε μας είναι γνωστή, αλλά δείχνουν να έχουν σημαντικές ποσότητες πάγου. Πιστεύεται ότι δημιουργήθηκαν σχετικά ‘πρόσφατα’ (μιλώντας με αστρονομικές χρονικές κλίμακες) και ότι κάποια στιγμή θα διαλυθούν.
Ο Dante Alighieri είχε συσχετίσει τον Κρόνο με την ελευθέρια τέχνη (ars liberalis) της ‘astronomia’ (και μ’αυτό τον όρο εννοούσε την αστρονομία και την αστρολογία). Στη βαβυλωνιακή αστρολογία, ο θεός που αντιστοιχούσε στον Κρόνο ονομαζόταν ‘Νινίμπ’ και το ουράνιο σώμα του ‘Φαίνων’. Στη σύγχρονη αστρολογία, ο Κρόνος συνδέεται με αρνητικές έννοιες και παραπέμπει σε περιορισμούς, αποκρυσταλλωμένες δομές και θλίψη. Στην ινδική αστρολογία, ο Κρόνος ονομάζεται ‘Shani’ ή ‘Sani’ και θεωρείται ως φέρων κακή τύχη. Η αντίστοιχη ονομασία της ημέρας στα ινδικά είναι ‘Shanivar’.
Τα χρώματα που αντιστοιχούν στον Κρόνο είναι: μαύρο, γκρι, πράσινο, καστανό, το χρώμα του μόλυβδου, οι αποχρώσεις και το χρώμα του ξύλου, αλλά και οι σκούρες αποχρώσεις.
Ως γνωστό, στην ελληνική μυθολογία ο Κρόνος ήταν γιος του Ουρανού και της Γαίας, ο μικρότερος σε ηλικία και δύναμη απ’ τους Τιτάνες, αλλά ο πιο πονηρός και φιλόδοξος. Ανέτρεψε τον πατέρα του με τη βοήθεια της μητέρας του, αλλά φοβούμενος την ίδια μοίρα κατέπινε τα παιδιά του. Η γυναίκα του και αδελφή του, Ρέα, έκρυψε το τελευταίο τους παιδί, το Δία, κι αυτός όταν μεγάλωσε τα ελευθέρωσε. Σε μια σειρά από μάχες που κράτησαν 10 χρόνια (Τιτανομαχία), ο Κρόνος και οι Τιτάνες σύμμαχοί του νικήθηκαν. Οι Τιτάνες φυλακίστηκαν στα Τάρταρα, ενώ ο Κρόνος τράπηκε σε φυγή. Η ονομασία ‘Κρόνος’ είναι αβέβαιης ετυμολογίας. Η Wikipedia κάνει ένα συσχετισμό με τη λέξη ‘horned’, που, όπως λέει, ίσως υποδηλώνει κάποια σχέση με τον Kroni, δαίμονα και αρχέγονη εκδήλωση του Κακού στην ινδική μυθολογία, ή με τη σημιτική θεότητα El (‘θεός’), ή τέλος με τη δική μας λέξη ‘χρόνος’.
Στα λατινικά, η ημέρα πήρε το όνομά της από το ρωμαϊκό θεό Saturnus (dies Saturni), θεό της γεωργίας, ο οποίος ταυτίζεται με τον Κρόνο στην ελληνική μυθολογία. Για τους Βρετανούς, η ημέρα ‘Saturday’ είναι η μοναδική που έχει κρατήσει τις ρωμαϊκές της ρίζες από τον Saturnus, καθώς οι περισσότερες ημέρες τους πήραν ονόματα θεοτήτων των Σαξόνων. Η Wikipedia, επίσης, αναφέρει ότι μπορεί να υπάρχει κάποια σχέση του ‘Saturday’ με το αγγλοσαξωνικό "Saeter daegv", καθώς ο Saeter ("Saturn") θεωρούνταν το αντίστοιχο του Loki των βορείων γερμανικών φύλων (γερμανικές γλώσσες (B): παλ. κάτω γερμ. sœterdœg (μετάφρ. τού λατ.) > αγγλ. Saturday, ολλ. zaterdag. Αλλά, επίσης, στις γερμανικές γλώσσες (Γ): παλ. σκανδ. laugardagr «ημέρα τού λουτρού» (είτε ως εθίμου είτε προς τιμήν ορισμένης θεότητας) > σουηδ. lördag, ισλ. laugardagur, δαν. lørdag…)
Οι Ρωμαίοι λάτρευαν τον Saturnus πριν δεχθούν την επιρροή του ελληνικού πολιτισμού. Ήταν μία απ’ τις θεότητες ‘numina’ που σημαίνει ‘δυνάμεις’ ή ‘επιθυμίες’. Προς τιμή του, κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο, στην αρχαιότητα, πραγματοποιούνταν τα ‘Saturnalia’, ως ανάμνηση της Χρυσής Εποχής της ανθρωπότητας, μιας μυθικής εποχής που άρχοντας ήταν ο Saturnus. Στα ‘Saturnalia’ οι ρόλοι αφέντη και δούλου αντιστρέφονταν, οι ηθικοί περιορισμοί χαλάρωναν και οι εθιμοτυπικοί κανόνες παραβλέπονταν. Οι εορτασμοί ‘Saturnalia’ και ‘Lupercalia’ (προς τιμή του Faunus, παγανιστικής θεότητας της γονιμότητας και των δασών) θεωρούνται πρόδρομοι του καρναβαλιού.
Τώρα, αν θέλουμε να δούμε την προέλευση του δικού μας ‘Σαββάτου’, θα φύγουμε από το πλανητικό / αστρολογικό ημερολόγιο και θα πάμε στο εβραϊκό. Για τους Εβραίους, ο ιερός ρυθμός της εβδομάδας συσχετίστηκε με τη δραστηριότητα του δημιουργού Θεού και την ιερή ανάπαυσή του μετά την έκτη μέρα της Δημιουργίας (Γέν. 2:2). Το γεγονός αυτό οδήγησε στην αργία του Σαββάτου που εμφανίζεται ήδη στα αρχαιότερα κείμενα του ιουδαϊκού Νόμου (Έξ. 20:8) και στην Παλαιά Διαθήκη. Το εβραϊκό ημερολόγιο είχε ως σημείο αναφοράς το Σάββατο (εβρ. שׁבת ‘ανάπαυση’) και αριθμούσε τις ημέρες με βάση αυτό. Ως αποτέλεσμα, η ελληνιστική λέξη ‘σάββατον’ δήλωνε την ‘ημέρα του Σαββάτου’, το ‘έβδομο έτος αγραναπαύσεως’, αλλά και ολόκληρη την επταήμερη ‘εβδομάδα’. Εφόσον το Σάββατο αποτελούσε σημείο αναφοράς στο εβραϊκό ημερολόγιο, εύκολα κατανοούμε γιατί οι υπόλοιπες ημέρες κατονομάζονταν (στην ελληνιστική Κοινή) με αυτήν ως επίκεντρο: μία σαββάτων, δευτέρα σαββάτων, τρίτη σαββάτων…, ενώ η ημέρα πριν από το Σάββατο αποκλήθηκε αρχικώς ‘προσάββατον’ και κατόπιν ‘Παρασκευή’ (προετοιμασία για το Σάββατο).
Η πηγή για τις πληροφορίες και τις 2 πρώτες φωτογραφίες είναι η Wikipedia. Στην 1η έχουμε σύγκριση μεγεθών (!) μεταξύ Κρόνου-Γης και στη 2η έκλειψη του Ηλίου από τον Κρόνο.
Για την 3η φωτογραφία πηγή είναι το flickr.com. Photo: Temple of Saturn 2 στην Αιώνια Πόλη, by ghostly.